Μικρά μυστικά του εκπαιδευτικού
Του Νίκου Τσούλια
Έχουμε τονίσει κατ’ επανάληψη ότι η λειτουργία του εκπαιδευτικού έχει πολλές αβεβαιότητες και δύσκολα καλουπώνεται η άσκηση του επαγγέλματός του. Ωστόσο με τη φοβερή εξέλιξη της παιδαγωγικής επιστήμης τις τελευταίες δεκαετίες, υπάρχουν πλέον αρκετές «σταθερές παράμετροι» στη λειτουργία του σχολείου και της σχολικής αίθουσας.
Παράλληλα με αυτές τις «σταθερές» υπάρχουν και μικρά «μυστικά», τα οποία συνήθως τα κατακτά ο εκπαιδευτικός από μόνος του και γι’ αυτό έχουν και ιδιαίτερη σημασία γι’ αυτόν. Ποια μπορεί να είναι αυτά τα «μυστικά», τα οποία επηρεάζουν και διαμορφώνουν σε σημαντικό βαθμό τα διδακτικά και παιδαγωγικά δρώμενα; Ας σταχυολογήσουμε τα πιο ενδεικτικά κατά την προσωπική μου γνώμη.
α) Ο εκπαιδευτικός οφείλει να αγαπάει με πάθος την υπόθεση του σχολείου. Η διδασκαλία ανήκει εν μέρει στον κόσμο του συναισθήματος. Τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται σε φάση γοργής και έντονης καλλιέργειας και ανάπτυξης του συναισθηματικού τους κόσμου και ως εκ τούτου ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να στέκεται ούτε αδιάφορος ούτε απόμακρος από αυτή την πρόκληση. Το σχολείο είναι μια συνάντηση κόσμων, των εκπαιδευτικών και των μαθητών, και αν οι εκπαιδευτικοί έχουν ως πρόταγμά τους τη γνώση, οι μαθητές έχουν ως κάλεσμα στην «απέναντι πλευρά» το συναίσθημά τους και τα όνειρά τους. Υπάρχει και το εξής καταπληκτικό στοιχείο. Αν κάτι πολύ ουσιαστικά αλλά και πολύ εύκολα αντιλαμβάνεται ο μαθητής στην «εικόνα» πρόσληψης και ερμηνείας του εκπαιδευτικού, είναι ακριβώς το σχήμα της αγάπης του!
β) Ο εκπαιδευτικός οφείλει να εκφράζει εμπιστοσύνη με το «πρόσωπό» του. Και αυτό αφορά τόσο την αρτιότητά του στο επιστημονικό αντικείμενο και στο παιδαγωγικό στερέωμα, όσο και τη συγκροτημένη άποψή του στο κοινωνικό πεδίο και στο πολιτισμικό σύμπαν. Δεν υπάρχει ποτέ μαθητής που δεν προσπαθεί συνειδητά ή ασυνείδητα να ανακαλύψει το εύρος της μορφωτικής και πνευματικής καλλιέργειας του εκπαιδευτικού. Όταν ο μαθητής διαπιστώνει μια θετική εικόνα του εκπαιδευτικού, τότε αποδέχεται πολύ εύκολα τους προβληματισμούς του και τις ιδέες του για το μέλλον του (του μαθητή) αλλά και τα προσφερόμενα εργαλεία του εκπαιδευτικού για την κατανόηση του κόσμου και της πραγματικότητας.
γ) Ο εκπαιδευτικός οφείλει να εμπνέει σε υψηλά μηνύματα, σε βασικές αλήθειες, σε σημαντικές αξίες, σε μια Μορφή καλλιεργημένου ανθρώπου και ενεργού πολίτη. Η μεταβίβαση της γνώσης όχι απλά και μόνο δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά αντίθετα πρέπει να υπηρετεί τα μεγάλα Νοήματα του πολιτισμού και μια αισθητική και ηθική σύλληψη της κοινωνίας. Αν δεν διεγερθούν χορδές και χορδές ευαισθησίας και φαντασίωσης των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, αν δεν δημιουργηθούν εικόνες και παραστάσεις του μέλλοντος, αν δεν κερδηθούν οι καρδιές τους για ένα ταξίδι δημιουργίας ενός Κόσμου στο φωτεινό στερέωμα του Πνεύματος, οι μαθητές είναι απλοί παρακολουθητές, η σκέψη τους είναι «αλλού γι’ αλλού» και η προσμονή για το κτύπημα του κουδουνιού επικρατούν συναίσθημα…
δ) Ο εκπαιδευτικός οφείλει να διδάσκει με πάθος και πόθο, με ζωηρότητα και όρεξη. Είναι ένας ηθοποιός επί σκηνής και συνάμα σκηνοθέτης της όλης τελετουργίας. Αν δεν βγάζει πάθος, αν δεν απολαμβάνει τη διδασκαλία ως απόλυτη προσωπική ανάγκη και ως ομορφιά – που κατ’ αρχήν την προσφέρει αλλά στη συνέχεια την παίρνει πίσω πολλαπλασιασμένη από το μοναδικό συνταξίδεμά του με τους νέους -, οι μαθητές προσλαμβάνουν την όλη εικόνα του εκπαιδευτικού ως σχήμα οκνηρίας και τότε τους έχει χάσει, ίσως και οριστικά. Είναι φοβερό αυτό που θέτει η σχολική αίθουσα. Αν μια και μόνο φορά ο εκπαιδευτικός δεν βγάζει πάθος και ισχυρή βούληση για τη διδασκαλία, οι μαθητές το «κρατάνε μέσα τους» ακόμα και αν στη συνέχεια δεν ξαναδώσει αυτή την εικόνα. Οι μαθητές είναι φοβερά απαιτητικοί! Δεν χρειάζεται καμιά προς τούτο ιδιαίτερη ανάλυση. Αρκεί κάθε εκπαιδευτικός να θυμηθεί τα μαθητικά του χρόνια. Θα εκπλαγεί από την αντοχή των σχετικών εικόνων…
Μπορεί ο εκπαιδευτικός να αντιλαμβάνεται την έκφραση όλων αυτών των «μικρών μυστικών» στην άσκηση του επαγγέλματός του;
Βεβαίως, κάθε φορά που τελειώνει το μάθημα γνωρίζει πολύ καλά αν ταξίδεψε τους μαθητές στην πιο όμορφη αποστολή που μόνο το σχολείο μπορεί να θέσει. Μπορεί ακόμα να το δει στο βλέμμα των μαθητών και δεν χρειάζεται ιδιαίτερο ψυχανέμισμα ή βαθιά περισυλλογή. Όταν διδάσκει και θέτει προβληματισμούς, όταν συνδιαλέγεται με τους μαθητές και απελευθερώνει τη σκέψη τους, την ίδια στιγμή συνειδητοποιεί αν είναι όλη η τάξη μια παρέα που αναζητά με τον πιο συντροφικό τρόπο το κρυμμένο ορυχείο που έχει κάθε μαθητής, το ξέφωτο που έχει κάθε αναβαθμίδα αυτογνωσίας και ετερογνωσίας, την πληρότητα της ομορφιάς που τόσο γενναιόδωρα προσφέρει η ανθρωπιστική διαπαιδαγώγηση…
