Αλεξάνδρου Στράτος. Παιδιατρικός Εργοθεραπευτής. Δ/ντής Κέντρου ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας που είναι διαθέσιμη για τους περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, αντικατέστησε σε μεγάλο βαθμό το γράψιμο με άλλου είδους γραφές. Έτσι, τώρα πια αντί να γράψουμε ένα γράμμα σε ένα φίλο, το στέλνουμε με e-mail ή sms. Παρόλα αυτά, η γραφή με το χέρι θα είναι πάντα ένα από τα πιο σημαντικά μέσα επικοινωνίας για την ανθρωπότητα. Πάντα θα υπάρχουν φορές που η τεχνολογία δεν θα είναι διαθέσιμη και το μόνο διαθέσιμο εκείνη τη στιγμή θα είναι το χέρι και το μολύβι. Από την άλλη, το γράψιμο θα εξακολουθήσει να είναι η ουσιαστική απόδειξη των γνώσεών μας στις εξετάσεις του Σχολείου και τις Πανελλαδικές εξετάσεις. Η καθαρή, ευανάγνωστη γραφή είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι το άλλο πρόσωπο λαμβάνει τις σωστές πληροφορίες. Η εκπαίδευση της γραφής από την άλλη, είναι μία δεξιότητα που τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται για να την μάθουν από την πρώιμη ηλικία ώστε να μπορέσουν να γράψουν καθαρά και άνετα για όλη τους τη ζωή. Η έρευνα έχει αποδείξει (Παπαδημητρίου 2006), ότι η γραφή δεν βελτιώνεται με το πέρασμα της ηλικίας (παιδιά που στην Β΄ Δημοτικού εμφάνιζαν δυσγραφία, συνέχισαν στην ηλικία της Δ΄ Δημοτικού να αντιμετωπίζουν επίσης δυσγραφία όταν δεν έλαβαν εκπαίδευση για την αντιμετώπισή της).
Ο πρώτος λόγος λοιπόν που αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο, είναι για να ενημερωθούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί το πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση της γραφοκινητικότητας από την προσχολική ακόμη ηλικία. Η ευθύνη τους είναι μεγάλη και μιλάμε για μία ισόβια δεξιότητα που θα πρέπει να της δώσουμε τεράστια σημασία. Παρότι η γραφή είναι μία σαρωτική και γενικευμένη κατάσταση, η γραφοκινητικότητα συχνά ελάχιστα διδάσκεται ή / και ενθαρρύνεται στα σχολεία: Δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά σε ομάδες ατόμων κάτω των 30 ετών και να δείτε τον τρόπο που πολλοί από αυτούς κρατούν το στυλό ή το μολύβι τους! Πολύ συχνά επίσης η ποιότητα της γραφής συχνά αντικατοπτρίζει επίσης την ποιότητα της λαβής!
Ως παιδιατρικός Εργοθεραπευτής, αξιολογώ και βοηθώ πολύ συχνά παιδιά με δυσκολίες στην γραφοκινητικότητα. Έχω διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι είναι συχνά φοβισμένοι ή σε σύγχυση σχετικά με το πώς να διδάξουν αριστερόχειρα (από εδώ και έπειτα θα χρησιμοποιήσω τη συντομογραφία ΑΧ) παιδιά να γράψουν. Η σημασία της κυριαρχίας του χεριού γενικά έχει γίνει ελάχιστα κατανοητή από τους περισσότερους δασκάλους, αφού δεν βρίσκεται ουσιαστικά στη διδακτέα ύλη τους με έναν σφαιρικό τρόπο. Καθώς το 15% των μαθητών στα σχολεία σήμερα είναι ΑΧ, ο δεύτερος λόγος που έκρινα σκόπιμο να γράψω αυτό το άρθρο, ήταν η ανάγκη να προτείνω τρόπους για τη βελτίωση της κατανόησης μεταξύ των δασκάλων, των γονέων αλλά και των ειδικών παρέμβασης της συνεκτικής μεθοδολογίας της διδασκαλίας στους ΑΧ. Και είναι αλήθεια πως –αν και δεν είναι μεγάλη- υπάρχει διαφορά μεταξύ της διδασκαλίας σε δεξιόχειρα (από εδώ και έπειτα θα χρησιμοποιήσω τη συντομογραφία ΔΧ) και ΑΧ παιδιά στο να γράψουν. Η γραφοκινητικότητα είναι μια δεξιότητα που πρέπει να διδάσκεται ειδικά για τα ΑΧ παιδιά. Μία τροποποιημένη τεχνική για ΔΧ απλά δεν λειτουργεί. Υπάρχουν λοιπόν μερικά σημαντικά πράγματα που πρέπει να θυμόμαστε πάντα.
Μία πολύ κατατοπιστική έκφραση που θα πρέπει να θυμόμαστε όταν προσανατολιζόμαστε στην εκπαίδευση της γραφής, είναι αυτή του Dr M K Holder PhD, The Handedness Research Institute, USA (πηγή http://www.handedness.org/action/leftwrite.html : «Τα ΑΧ παιδιά πρέπει να διδάσκονται στην εκτέλεση των δεξιοτήτων με τεχνικές για ΑΧ, όπως ακριβώς τα ΔΧ παιδιά διδάσκονται πώς να κάνουνε τα πράγματα με τεχνικές για ΔΧ. Όποιος νομίζει ότι δεν έχει σημασία ποια πλευρά χρησιμοποιεί ένα παιδί, θα ήταν καλό να δοκιμάσει να κάνει για μία μόνο ημέρα όλες τις χειρωνακτικές του εργασίες με το μη προτιμώμενο χέρι.».
Από την άλλη, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η γραφή στην ουσία είναι μία εκπαιδευμένη συνήθεια. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε τρομερά πλάσματα της συνήθειας. Οι συνήθειες δημιουργούνται εκτελώντας μια ακολουθία λειτουργίας με τον ίδιο τρόπο συνεχώς. Με τον τρόπο αυτό, οι συνήθειες είναι ριζωμένες στον εγκέφαλο μας ώστε τελικά αυτός με τη σειρά του να συντονίζει την αλληλουχία των λειτουργιών χωρίς συνειδητή προσπάθεια (διαδικαστική μνήμη). Μερικοί άνθρωποι μπορεί να δημιουργήσουν μια συνήθεια γρήγορα, ενώ άλλοι χρειάζονται πολλές περισσότερες επαναλήψεις για να τη δημιουργήσουν. Η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου όμως, μας έδειξε ότι δεν είναι ποτέ πολύ αργά για να διορθωθεί μια κακή τεχνική ακόμα και εάν έχει γίνει συνήθεια. Ευτυχώς λοιπόν, οι συνήθειες μπορεί να αλλάξουν συχνά τόσο εύκολα όσο εύκολα δημιουργήθηκαν αλλά χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια και συνειδητό αίτημα από το παιδί για να γίνει αυτό και μάλιστα μετά την ηλικία των 8 ετών.
Ας δούμε όμως αρχικά κάποια απλά εισαγωγικά στοιχεία:
Αρχικά θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η κυριαρχία στο χέρι δεν αναμένεται να αναπτυχθεί πλήρως μέχρι τα χρόνια του Νηπιαγωγείου (ηλικία μεταξύ πέντε και έξι ετών). Εάν έχετε ένα μικρό παιδί προσχολικής ηλικίας (3-5 ετών) που εμφανίζει αριστερή προτίμηση, είναι πιθανό ότι θα μπορούσε να περάσει στο να γίνει ΔΧ στη γραφή από τη στιγμή που φτάνει στο Νηπιαγωγείο και αρχίζει η επίσημη διδασκαλία γραφής. Μην «πιέσετε» το παιδί σας να είναι ΑΧ επειδή είστε φοβισμένοι για το τι μπορεί να συμβεί αν καταλήξει να στραφεί προς την άλλη πλευρά. Αν του επιτρέψετε ευκαιρίες για να εξερευνήσει τα υλικά και το περιβάλλον και με τα δύο χέρια, το πλέον πιθανό είναι ότι θα αναπτύξει μια προτίμηση και τελικά την κυριαρχία που χρησιμοποιεί όποια πλευρά δείχνει την μεγαλύτερη ικανότητα, δύναμη και επιδεξιότητα.
Επίσης εάν το παιδί σας πραγματικά έχει εμφανίσει μία ΑΧ κυριαρχία, βεβαιωθείτε ότι ξέρει και μπορεί να εκφράσει με λόγια το γεγονός ότι είναι ΑΧ. Μερικές φορές, ακόμα και με καλοπροαίρετο τρόπο, ο δάσκαλος, μπορεί να «στείλει» το μολύβι στο ΔΧ του παιδιού, επειδή μπορεί απλώς να φανταστεί ότι το παιδί είναι –ή θα έπρεπε να είναι- ΔΧ. Αυτό μπορεί προφανώς να επηρεάσει αρνητικά το παιδί και να το μπερδέψει. Είναι καλό λοιπόν να μάθει το παιδί να είναι σε θέση να επικοινωνήσει το γεγονός ότι είναι ΑΧ.
Αυτό που θα πρέπει να θυμόμαστε, είναι ότι για το παιδί είτε είναι ΑΧ είτε ΔΧ, η καλή γραφή προέρχεται από το συνδυασμό των τεσσάρων κύριων στοιχείων:
• Στάση σώματος
• Λαβή μολυβιού
• Ο προσανατολισμός της σελίδας
• Σχηματισμός γραμμάτων
Στο άρθρο αυτό λοιπόν θα παρατεθούν παρατηρήσεις και συμβουλές για τη διδασκαλία ΑΧ παιδιών στη γραφή:
Α. ΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ
Όπως και όλα τα άτομα που θα πρέπει να γράψουν, το άτομο με ΑΧ θα πρέπει να κάθεται άνετα και να έχει ευρυχωρία στο τραπέζι. Το σώμα πρέπει να είναι χαλαρό αλλά με ίσια πλάτη χωρίς όμως να εμφανίζει από την άλλη ακαμψία. Το κεφάλι πρέπει να είναι ελαφρώς κεκλιμένο προς τη σελίδα, αλλά όχι πάρα πολύ κοντά και σίγουρα πρέπει να μη στηρίζεται πάνω στο άλλο χέρι ή το γραφείο. Η σωστή απόσταση του κεφαλιού, ορίζεται από την απόσταση του πήχη του χεριού από το σαγόνι (κάντε το χέρι σας μπουνιά και τοποθετείστε τον αγκώνα στο τραπέζι και τη μπουνιά στο σαγόνι σας). Από την άλλη, απαγορεύεται το παιδί να στρίβει το σώμα του πάνω στο θρανίο, για να αποφεύγεται η κύρτωση της σπονδυλικής στήλης.
Οι δυσκολίες στη στάση του σώματος θα πρέπει να αξιολογηθεί από έναν Εργοθεραπευτή. Πολύ συχνά οι δυσκολίες στον μυϊκό τόνο του παιδιού, στα στασικά πρότυπα, στην αιθουσαία και οπτική λειτουργία, θα οδηγήσουν το παιδί σε κακή στάση σώματος. Αν υπάρχουν δυσκολίες στη στάση σώματος, θα πρέπει πρώτιστα να αντιμετωπιστούν αυτές πριν προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε άλλη διόρθωση και εκπαίδευση γραφής.
Από την άλλη, είναι πάρα πολύ σημαντικό να τοποθετήσουμε το παιδί από την αριστερή μεριά στο θρανίο για να μην ενοχλείται το αριστερό του χέρι από το δεξί χέρι του διπλανού του όταν γράφουν ή ζωγραφίζουν τα δύο παιδιά ταυτόχρονα, εκτός φυσικά εάν και ο διπλανός του είναι ΑΧ.
Β. ΛΑΒΗ – ΣΥΛΛΗΨΗ ΜΟΛΥΒΙΟΥ
Αυτός είναι ένας τομέας που συχνά παραβλέπεται, χρησιμοποιώντας οι εκπαιδευτικού ή οι γονείς τη δικαιολογία ότι επιτρέπουν την ατομικότητα ή αποφεύγουν τη σύγκρουση με το παιδί που γράφει. Δυστυχώς όμως, μια φτωχή σύλληψη θα δημιουργήσει συχνά προβλήματα αργότερα στην καθημερινή λειτουργία γραφής, είτε γράφει το παιδί με το ΑΧ είτε με το ΔΧ, ειδικά όταν θα χρειαστεί να γράψει αυτές τις μεγάλες εργασίες σε εξετάσεις στα τέλη Δημοτικού και στο Γυμνάσιο και Λύκειο. Τα παιδιά στο σημερινό εκπαιδευτικό μας σύστημα συχνά δεν διδάσκονται πώς να κρατήσουν σωστά το μολύβι τους. Πολλά ΔΧ παιδιά μπορεί να το καταλάβουν από μόνα τους μια χαρά, αλλά επειδή η τοποθέτηση είναι λίγο πιο περίπλοκη για τα ΑΧ παιδιά, μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κακές συνήθειες που θα καταστήσει πιο δύσκολο για αυτά να κατανοήσουν και να ελέγξουν το μολύβι καθώς μεγαλώνουν και οι απαιτήσεις γραφής αυξάνονται . Ευτυχώς και αυτό είναι επίσης κάτι που μπορεί να διορθωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ανάλογα όμως με το αίτημα του μαθητή.
-Τριποδική σύλληψη: Ενθάρρυνση λοιπόν της χρήσης της «τριποδικής σύλληψης» (πίεση στο μολύβι με το δείκτη και τον αντίχειρα , ακουμπώντας το μολύβι και στο μεσαίο δάχτυλο και ακουμπώντας στο δέρμα ανάμεσα στην βάση του δείκτη και του αντίχειρα). Ακριβώς την ίδια σύλληψη κάνουν και οι ΔΧ. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει τις δυναμικές κινήσεις των δακτύλων και αργότερα τη σωστή θέση του καρπού κάτω από το «γραφόμενο δρόμο» (γραμμή), ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες να κάνει το παιδί «αγκίστρι» – “hook” τον καρπό του (κάτι που συνήθως δυστυχώς κάνουν οι ΑΧ).
-Προσέξτε και το υπόλοιπο χέρι: Ο καρπός πρέπει να είναι ίσιος και χαλαρός και ο πήχης θα πρέπει να εφάπτεται απαλά στο τραπέζι, ειδικά για τις παρατεταμένες ασκήσεις γραφής. Ο αγκώνας πρέπει να είναι σε ορθή γωνία και οι ώμοι χαλαροί. Αυξήστε ή μειώστε το ύψος της καρέκλας για να διευκολύνει αυτή τη θέση.
-Γράψιμο: Η μετακίνηση του μολυβιού στη σελίδα θα πρέπει να γίνεται με την κίνηση των δακτύλων (εγγραφή) για τα μικρά γράμματα και με τον ώμο και τα δάχτυλα στην μετατόπιση (μεγαλύτερη επιφάνεια ή γράμματα). Ο καρπός δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ποτέ.
-Ύψος σύλληψης: Διδάξτε το παιδί σας με ΑΧ να κρατήσει το μολύβι με τριποδική λαβή περίπου 2,5-3 εκατοστά πάνω από την μύτη του μολυβιού . Όταν οι ΑΧ κινούν τα δάχτυλά τους πάνω στο μολύβι λίγο ψηλότερα, τους επιτρέπουν να δουν τι γράφουν έτσι ώστε να είναι λιγότερο πιθανό να χρειαστούν να κινήσουν τον καρπό τους, προκειμένου να μπορέσουν να δουν. Αυτό θα βοηθήσει επίσης το παιδί να κάνει λιγότερες μουτζούρες στη γραφή του. Εάν το παιδί σας συνεχίζει να ξεχνάει ή δεν ξέρει πού να τοποθετήσει τα δάχτυλά του, βάλτε ένα αυτοκόλλητο στο ύψος που πρέπει να κρατήσει το μολύβι ώστε να έχει μια εύκολη οπτική ένδειξη .
-Βοηθήματα γραφής: Δεν υπάρχει καμία ανάγκη να αγοράσετε οποιουδήποτε είδους «ειδικά» μολύβια ή λαβίδες για ΑΧ, εκτός αν σας το συστήσει ο Εργοθεραπευτής του παιδιού σας. Οι ΑΧ είναι πλήρως σε θέση να πιάσουν το μολύβι το ίδιο ώριμα όσο και οι ΔΧ. Υπάρχει μόνο μία διαφορά: Ενώ το παιδί με ΔΧ θα σύρει με άνεση το μολύβι, το παιδί με ΑΧ θα πρέπει να πιέσει το μολύβι παραπάνω ανασηκώνοντας μερικές φορές το χέρι, γιατί το χαρτί σύρεται ανάποδα. Αυτό μερικές φορές κάνει το γράψιμο πιο «σφιχτό» (αυξημένη ιδιοδεκτικότητα) και λιγότερο ευχερές. Τα μαλακά μολύβια σε αυτή την περίπτωση θα βοηθήσουν στο να αποτραπεί το «σκάψιμο» της σελίδας.
-Ψαλίδι: Θα πρέπει ο ΑΧ να χρησιμοποιεί ψαλίδι για ΑΧ λόγω του τρόπου που είναι προσανατολισμένη η λεπίδα. Το ψαλίδι για ΑΧ επιτρέπει στα παιδιά και τους ενήλικες να δουν πού κόβουν και έτσι να μην διπλώνουν ή τσαλακώνουν το χαρτί.
-Πρόληψη συμμετοχής καρπού: Αποφύγετε όσο πιο σύντομα μπορείτε την κάμψη καρπού («αγκίστρι» – “hook” καρπού). Η κίνηση αυτή του καρπού είναι αντισταθμιστική – προσαρμοστική για να επιτρέπει την οπτική επανατροφοδότηση την ώρα της γραφής, αλλά με αυτό τον τρόπο ο ΑΧ, αντί να ακουμπάει απαλά τη μύτη του μολυβιού στο τετράδιο όταν γράφει, τη σπρώχνει προς τα μέσα. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε αργό γράψιμο, ο καρπός του χεριού καταπονείται, τα γράμματα γίνονται δυσανάγνωστα και παγιώνεται μια κακή τεχνική γραφής που αργότερα θα αλλάξει με μεγάλη δυσκολία. Στην επόμενη ενότητα με την τοποθέτηση του χαρτιού, θα δείτε πώς αυτό μπορεί να διορθωθεί.
-Πριν το γράψιμο: Ανεξάρτητα από το αν το παιδί σας είναι ΑΧ ή ΔΧ, οι στόχοι μας στα παιδιά στην προσχολική ηλικία πρέπει να εστιάζεται κυρίως σε ασκήσεις λεπτής κίνησης παρά στη χρησιμοποίηση ενός μολυβιού για να γράψει γράμματα. Σιγουρευτείτε ότι έχετε επικεντρωθεί σε δραστηριότητες που το ενθαρρύνουν να χρησιμοποιήσει τον αντίχειρά του και το δείκτη ( ενίσχυση αυτών των μυών της τριποδικής σύλληψης ), ότι συντονίζουν την αμφίπλευρη χρήση των χεριών (το κόψιμο με ψαλίδι και η πλαστελίνη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία) και γενικά ότι οι δραστηριότητες που παρέχετε το βοηθούν να αναπτύσσει την αντοχή των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων που θα χρειαστεί αργότερα για την ανάπτυξη της γραφοκινητικότητας και της γραφής. Τα μολύβια, μαρκαδόροι , κιμωλίες , πινέλα , σφουγγάρια, δακτυλομπογιές και άλλα εργαλεία γραφής, θα πρέπει να είναι τα κύρια εργαλεία για παιδιά προσχολικής ηλικίας για να βάφουν και να ζωγραφίζουν. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά εργαλεία μη γραφής που βοηθούν στην ανάπτυξη της καλής φυσικής τριποδικής σύλληψης σε αντίθεση με τη χρήση επιπλέον δάχτυλων. Μία καλή διεύθυνση που μπορείτε να βρείτε τέτοιες ιδέες είναι η http://www.pinterest.com/gilliancrossley/occupational-therapy-activities/
Γ. ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕΛΙΔΑΣ (ΘΕΣΗ ΧΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΧΑΡΤΙΟΥ)
-Γωνιάζοντας το χαρτί: Όσο μεγαλώνει το ΑΧ παιδί σας και αρχίζει να γράφει περισσότερα (στο τέλος του Νηπιαγωγείου και στο Δημοτικό), θα πρέπει να το ενθαρρύνεται να γωνιάσει το χαρτί προς την αριστερή γωνία. Η σελίδα δεν πρέπει να είναι ίσια στην άκρη του γραφείου, κύρια όταν γράφετε με το ΑΧ. Οι δεξιόχειρες τείνουν να γωνιάσουν το χαρτί τους δεξιά, το ίδιο θα πρέπει να κάνει το ΑΧ παιδί προς την αριστερή πλευρά. Έτσι μπορεί τοποθετώντας το χέρι που γράφει σε μια φυσική θέση για να είναι σε θέση να γράφει με τη φορά από αριστερά προς τα δεξιά, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν υπερβολικά τον καρπό τους και να μην εμποδίζεται η οπτική γωνία του ελέγχου την ώρα που γράφουν. Για μια αριστερή στροφή, στην κορυφή της σελίδας θα πρέπει να περιστρέφεται δεξιόστροφα κατά 20-30ο (να ευθειάζει με τον πήχη του αριστερού χεριού στην ετοιμότητα γραφής) . Το ίδιο (αλλά αριστερόστροφα) συχνά κάνουν και οι άνθρωποι που γράφουν με το ΔΧ.
-Χαρτί σε πλευρά: Διδάξτε τα παιδιά με ΑΧ να τοποθετήσουν το χαρτί τους προς την αριστερή πλευρά του σώματός τους, ώστε να μπορούν να δουν τι γράφουνε. Όταν ολοκληρώσουν το γράψιμο στη μια γραμμή, το χέρι τους θα πρέπει είτε να είναι ελαφρώς προς τα αριστερά της μεσαίας γραμμής τους ή ακριβώς μπροστά στη μέση γραμμή. Αυτό τους επιτρέπει να κινούνται πιο φυσικά, δεδομένου ότι συνεχίζουν με ευθειασμένο καρπό τους (και όχι με «γάντζο» -“hook” στον καρπό) και ελαχιστοποιεί τις μουτζούρες, αφού γράφοντας βλέπουν τι γράφουν.
-«Χέρι βοηθός»: Ενθαρρύνετε το παιδί σας να χρησιμοποιήσει το δεξί χέρι, ως το «χέρι βοηθός». Οι εκπαιδευτικοί για κάποιο λόγο δεν διδάσκουν πάντα ρητά τα παιδιά να σταθεροποιούν το χαρτί τους με το μη κυρίαρχο χέρι τους και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ΑΧ. Όσο συνεπέστερα μάθουν να σταθεροποιούν το χαρτί τους , τόσο λιγότερο πιθανό είναι να γλιστρήσει το χαρτί γύρω και να προκαλέσει στο παιδί απογοήτευση ή εκνευρισμό ενώ γράφει
-Σημείο αντιγραφής: Όταν διδάσκετε ΑΧ παιδιά να αντιγράψουν γράμματα και λέξεις, βεβαιωθείτε ότι το μοντέλο γραφής είναι είτε επάνω από το σημείο όπου γράφουν ή απευθείας στη δεξιά πλευρά τους ώστε να μπορούν να δουν πραγματικά αυτό που πρέπει να γράψουν. Τα περισσότερα φύλλα εργασίας τοποθετούν το μοντέλο (γράμματα ή λέξεις) στην αριστερή πλευρά και στη συνέχεια αφήνουν ένα κενό δεξιά για τον μαθητή για να γράψει το γράμμα ή τη λέξη. Αυτό είναι δύσκολο για τους ΑΧ, επειδή το αριστερό χέρι τους καλύπτει αυτόματα το μοντέλο και έτσι μπορεί να τους πάρει περισσότερο χρόνο για να τελειώσουν ή μπορεί να τους οδηγήσει σε περισσότερα λάθη γιατί την περισσότερη ώρα το μοντέλο καλύπτεται.
-Προσέξτε τα τετράδια: Μην χρησιμοποιείτε ποτέ σπιράλ τετράδιο, γιατί εμποδίζεται ο βραχίονάς του παιδιού με ΑΧ από το σπιράλ κατά τη διάρκεια της γραφής. Επίσης μη χρησιμοποιείτε τετράδια πολλών φίλων (πχ 100 φυλλα) γιατί το χέρι ακουμπά συνέχεια αυτό το αυξημένο ύψος λόγω των πολλών φύλλων.
Δ. ΦΟΡΜΑΡΙΣΜΑ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Ο σχηματισμός του κάθε γράμματος λειτουργεί καλά για άτομα που γράφουν με το ΔΧ καθώς το μολύβι σύρεται με το χέρι που γράφει και κάθε γράμμα σχηματίζεται χαλαρά και ευκρινώς . Για τα παιδιά όμως που γράφουν με το ΑΧ, θα χρησιμοποιήσουν τους ίδιους μυς για να σχηματίσουν ένα γράμμα, αλλά με διαφορετική σειρά, προκαλώντας κάποια πρώτα ζητήματα που όμως ξεπερνιούνται με το πέρασμα του χρόνου (μικρότερη ταχύτητα γραφής, καθρεπτισμοί, αργός μυϊκός συντονισμός) .
Οι ΑΧ θα αντιμετωπίσουν επίσης μεγαλύτερη δυσκολία να κατακτήσουν τη σωστή κλίση 10-15ο κλίσης προς τα δεξιά κατά τη ροή της γραφής. Έτσι τα γράμματά τους θα έλθουν σε όρθια προσανατολισμό ή ακόμη και με ελαφρά κλίση προς τα αριστερά και συχνά με αντίστροφη κλίση.
-Μετατρέποντας κάποια φορά σε γράμματα: Ο σχηματισμός γραμμάτων είναι γενικά ο ίδιος για τους ΑΧ όπως είναι και για τους ΔΧ. Προσπαθείστε να διδάξετε το παιδί σας να γράψετε το γράμμα «Ο» προς την ίδια κατεύθυνση όπως οι ΔΧ (ανάποδα από τους δείκτες του ρολογιού και ξεκινώντας από επάνω). Παλαιά δεν πιστευόταν αυτό, αλλά οι σύγχρονη Νευροψυχολογική έρευνα έδειξε ότι αυτό είναι το σωστότερο και αποσύρθηκε η προηγούμενη άποψη. Αυτό λοιπόν θα βοηθήσει το ΑΧ παιδί στην ταχύτητα και την ευχέρεια γραφής. Η μόνη πραγματική διαφορά στο σχηματισμό είναι ότι οι ΑΧ μπορούν να τραβήξουν κάποιες γραμμές προς τα αριστερά πηγαίνοντας από δεξιά προς τα αριστερά και όχι από αριστερά προς τα δεξιά. Το «οριζόντιο δοκάρι», αλλά συχνά και το «διαγώνιο δοκάρι» των γραμμάτων θα πρέπει να γίνεται από δεξιά προς τα αριστερά και όχι αντίθετα (ο τρόπος των ΔΧ). Αυτό γίνεται σε γράμματα όπως τα: Α, Γ, Δ, Ε, Η, Θ, θ, Τ, τ, Χ, χ, Υ. Αυτό πρέπει να γίνει για να καταστήσει λιγότερο πιθανό ότι θα σκιστεί το χαρτί , αλλά αν είναι σε θέση το ΑΧ παιδί να σχηματίσει αυτά τα γράμματα όπως οι ΔΧ, θα βοηθήσει επίσης την ταχύτητα γραφής τους και την ευχέρεια σε μακροπρόθεσμη βάση. Δυστυχώς, όλα τα manual εκπαίδευσης γραφής, έχουν τη φορά των ΔΧ. Στη δ/νση όμως http://prwtikasetina.blogspot.gr/2013/11/blog-post_6350.html μπορείτε να δείτε αυτή τη φορά για την Ελληνική γραφή και στην http://www.aristeroxeiras.gr/product_info.php?products_id=135&osCsid=8821e5c86c4ec8114e3905c407551748 τον ελληνικό πίνακα.
-Γράφοντας Καθρεπτικά: Μερικά παιδιά με ΑΧ είναι σε θέση να γράψουν αρκετά εύκολα και φυσικά με αυτόν τον τρόπο. Εάν ένα ΑΧ παιδί έχει την τάση να κατοπτρίζει κατά τη γραφή, πρέπει να το βοηθήσουμε να το ξεπεράσει βοηθώντας το να αρχίζει πάντα να γράφει στην αριστερή πλευρά της σελίδας. Αυτό μπορεί να γίνει με το να τοποθετήσουμε ένα σημάδι στην αριστερή πλευρά του χαρτιού που δείχνει στο παιδί από ποια πλευρά θα αρχίσει να γράφει. Αν επιμένει όμως η κατοπτρική γραφή για πάνω από 6 μήνες, θα πρέπει να δοθούν πολλές ασκήσεις βιωματικού προσανατολισμού από τον Εργοθεραπευτή, όπως και οπτικής αντίληψης και γενικότερης κατευθυντικότητας.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Τα παιδιά που γράφουν με το ΑΧ, έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να εκπαιδευτούν στα δεδομένα κινητικής επιδεξιότητας και γραφοκινητικότητας από ότι τα ΔΧ. Το μοντέλο λειτουργίας και γραφής στο Σχολείο είναι φτιαγμένα για το 85% του σχολικού πληθυσμού που είναι ΔΧ. Πολύ συχνά λοιπόν, το παιδί με ΑΧ θα δυσκολευτεί να λειτουργήσει και θα χρειαστεί εκπαίδευση και προσαρμογές που θα πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τόσο ο γονέας όσο και ο εκπαιδευτικός.
Για προληπτικούς λόγους λοιπόν, είναι καλό κάθε παιδί που είναι ΑΧ να αξιολογηθεί από έναν Εργοθεραπευτή που με τα κατάλληλα αξιολογητικά εργαλεία αισθητικοκινητικότητας, οπτικής αντίληψης και γραφοκινητικότητας, θα μπορέσει να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες και διορθώσεις, ώστε να αποφευκτούν οι κίνδυνοι εμφάνισης δυσγραφίας στο Δημοτικό.
Από την άλλη, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σύλληψη και το μοντέλο λειτουργίας γενικότερα, μπορεί να αλλάξει σε οποιαδήποτε ηλικία του παιδιού. Απλά όμως, από την ηλικία των 8 ετών και μετά (στάδιο μυελίνωσης, συγκεκριμένων –κατά Piaget- λειτουργιών και εργατικότητας κατά Erickson), θα πρέπει ένας άνθρωπος να θέλει να αλλάξει τους μηχανισμούς γραφής του, αφού αυτή η μέθοδος στηρίζεται στην επαναληπτικότητα και την αυτό-αξιολόγηση μετά από αυτή την ηλικία. Αυτό λοιπόν απαιτεί το παιδί, ο έφηβος ή ο ενήλικας να είναι ο «εμπειρογνώμονας της δυσκολίας του» (Canadian Model of Occupational Therapy) ώστε να μπορέσει να ακολουθήσει τις προτεινόμενες οδηγίες αλλαγής της συνήθειας.
Εφαρμόζοντας τις παραπάνω οδηγίες τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς, μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά το γράψιμο του παιδιού τους να γίνει πιο ευανάγνωστο, άνετο και γρήγορο!
